Danas je 29. studeni koji se do raspada Jugoslavije slavio u bivšim državama kao Dan Republike.
Dan Republike se od 1944. godine obilježavao u spomen na Drugo zasjedanje Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ-a) koje je održano 29. studenog 1943. godine u Jajcu.
AVNOJ je tom prilikom konstituiran u zakonodavno i izvršno predstavničko tijelo dok je Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije (NKOJ) konstituiran kao najviši izvršni organ.
U Jajcu su postavljeni temelji za osnivanje federativne države jugoslavenskih naroda nakon Drugog svjetskog rata, pod vodstvom Komunističke partije Jugoslavije. Tada je predviđeno da Jugoslavija bude federacija šest republika: Slovenije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Srbije, Crne Gore i Makedonije.
Na prijedlog slovenske delegacije Josipu Brozu Titu dodijeljena je titula “maršal Jugoslavije”.
Odlukom Predsjedništva AVNOJ-a od 28. studenog 1944. određeno je da se prva godišnjica zasjedanja u Jajcu dostojno obilježi, čime je 29. studeni postao praznik na ovim prostorima.
No, proći će još gotovo dvije godine prije nego što ovaj datum i formalno postane praznik nove države – odlukom Savezne narodne skupštine od 2. studenog 1946. godine Dan Republike proglašen je državnim praznikom Federativne Narodne Republike Jugoslavije (FNRJ).
Osim sjećanja na Drugo zasjedanje AVNOJ-a Danom Republike obilježavala se i godišnjica ustavotvorne skupštine FNRJ-a koja je održana 29. studenog 1945.
Rješenjem iz 1949. godine odlučeno je da se Dan Republike slavi dvodnevno što je 1955. potvrđeno Zakonom o državnim praznicima.
Pionirska zakletva, svinjokolja, odlazak na selo…
Generacije rođenih u Jugoslaviji do 1982. godine vjerojatno se sjećaju da su prvašići svakog 29. studenog polagali “pionirsku zakletvu” i dobijali uniformu pionira: plavu kapu s crvenom petokrakom, bijelu košulju s crvenom maramom i plave hlačice ili suknju.
Osim prijema učenika u Savez pionira Jugoslavije Dan Republike je obilježavan i uz počasne vodove i svečane akademije.
Ipak, većina stanovnika socijalističke Jugoslavije pamti Dan Republike po neradnim danima (kada se praznik spajao s vikendom) koji su se koristili za kraća putovanja ili odlazak na selo što se pokazalo kao dobra prilika za klanje svinja pred zimu. Obitelji bi se tada u gradove vraćale s kantama punim masti i torbama punim mesa, kobasica i čvaraka.
Škole, tvornice, mesne zajednice, domovi kulture, ulice, nosili su u bivšoj državi ime “29. studeni”.
Dan Republike je opjevan i u istoimenoj pesmi kultnog sarajevskog benda Zabranjeno Pušenje na albumu “Pozdrav iz zemlje Safari ” iz 1987. godine. Pjesma, s vidljivom dozom gorčine, opisuje atmosferu praznika države koja puca po šavovima.
Ti šavovi trajno su popucali devedesetih godina i Dan Republike prestao se slaviti u svim bivšim jugoslavenskim republikama, osim u Srbiji i Crnoj Gori koje su od 1992. godine činile krnju federaciju.
Posljednji put Dan Republike je proslavljen 29. studenog 2001. godine, a 14. studenog 2002. je ukinut odlukom Savezne skupštine SRJ-a.
N1 pratite putem aplikacija za Android | iPhone/iPad i mreža Twitter | Facebook | Instagram | TikTok.
Kakvo je tvoje mišljenje o ovome?
Pridruži se raspravi ili pročitaj komentare